Başarı Korkusu

Yazar: Derya Öztürk

Korkuyorum… Ya Çok Başarılı Olursam?

Düşük performans ve motivasyonun altında yatan nedenlerden biri: Başarı Korkusu

Yaşam boyu hep bir şeyleri başarmaya çalışıyoruz. Yürümeyi, konuşmayı, okumayı ve yazmayı, mezun olmayı, işe girmeyi başarıyoruz örneğin. Başkalarının yaptığını yapabilmek, bir konuda oluşmuş standartları yakalamak başarı sayılıyor, hiç kimsenin yapamadığını yapabilmek, standartları aşmak ise üstün başarı. Günümüzde her şey “ölçülebilir” olmak durumunda, çünkü başarı ancak bu şekilde ödüllendirilebiliyor. Biz de artık başarı kavramını yalnızca bu biçimde algılamaya başladık: Başarı maddi kazançlarla ilintilidir, başarılı kişiler belirli ve kitaplarda yazılı özelliklere sahiptir, başarısızlık felaket…

Başarı bir başka anlam da içeriyor aslında. Ölçülemeyen, ama hissedilen ve tadına doyulayamayan bir duygudur başarı. Tanımı ve hissedilmesi kişiye özgüdür gerçi, ama biliriz ki tatmin, sevinç, onur vb. duygu ögeleri içerir. Başarı duygusu bizi yüreklendirir, yaptığımızın daha iyisini becerebilmek için istek duyarız, bizi kamçılayan ana unsurdur.

Peki kişi bu duyguyu engellemeye çalışabilir mi? Başarıdan korkulur mu? Evet, ne yazık ki birçok başarılı kişi, bir işi başardıktan sonra korkuyor ve eski düzeyinde kalmayı güvenli bularak düşük performansı yeğliyor. İlk bakışta başarı korkusunun kişinin performansında ve motivasyonunda, kariyer planlamasında, hatta kişisel gelişiminde çok önemli bir engel oluşturduğunu, büyük zarar verdiğini düşünmek zor gelse de, bu böyle. Çok yaygın ve çoğu insanın ise bu korkusundan haberi bile yok.

Başarı Korkusu Nedir?

Elde ettiği yüksek performansın getirdiği sonuçların kendisine zararlı olabilecek ögeler içermesinden korkan kişinin, bilerek ya da bilmeyerek başarısını sürekli sabote etmesidir.

Geliştirdiğiniz düşünceler ve davranış biçiminiz başarabileceğinizi bildiğiniz konularda size engel oluyor mu? Başarılı olmakla neler kaybedebilirsiniz

Aşağıdaki test, Boston College “Success-Fearing Personality” anketinden uyarlanmıştır en büyük düşmanınızın kendiniz olup olmadığınız konusunda size fikir verecektir.

Başarılı Olmaktan Korkuyor musunuz?

Bunalımından bahseden bir arkadaşım olduğunda, genellikle kendi mutluluğumdan suçluluk duyarım.
Şansım iyi giderken, kıskandırmamak için bahsetmemeyi tercih ettiğim zamanlar sık olur.
Başkalarına “hayır” demem gerektiğinde zorlanıyorum.
Tam yeni bir projeye girişeceğim zamanlar, aniden yapılacak bir sürü iş bulur, onlara öncelik vermeye başlarım.
Herkesten önce kendilerini gözeten insanların bencil olduklarını düşünmeye eğilimliyim.
Yakından tanıdığım birisi bir işi başardığında, genellikle kendimi ona oranla kaybetmiş hissederim.
Bir konu üzerinde uzun süre konsantre olmak konusunda çok nadiren problem yaşarım.
Birilerinden yardım istemem gerektiğinde, onlara yük olduğumu hissederim.
Zıtlaşmayı önlemek için sık sık taviz veririm.
Bir konuda karar verdiğimde, çoğunlukla bu kararıma sadık kalırım.
Benim için önemli biri, beni övdüğünde utanırım.
Rekabet içeren bir aktivite içindeyken (spor, oyun, iş gibi) sıklıkla nasıl yapıyor olduğuma, ne kadar iyi olduğuma takıldığımdan, olayın keyfini yeterince çıkartamam.
Bence hayal kırıklığına uğramanın en garantili yolu bir şeyi çok istemektir.
Önemli bir işi ya da projeyi tamamladığımda, bunu kutlamaktansa, hayal kırıklığı yaşarım.
Kendimi, hemen her zaman kendim için koyduğum standartlara uygun bulurum.
Benim için her şey yolunda gitmeye başladığında, bir şeyler yapıp bozacağımdan korkmaya başlarım.

 Test sonuçları

 7, 10, 15 numaralı sorulara “Hayır ” için, diğerlerine “Evet” için 1 puan verin.

0-5 puan: Başarı ile aranız iyi

6-9 puan: Başarmakla ilgili korku ve tereddütleriniz var

0-16 puan: Korkularınızla başarınızı engelliyor olmalısınız

Başarı korkusunun nedenleri aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir:

Yükselen beklentileri karşılayamamaktan korkma

Başarıyı yineleyememe, sürdürememe korkusu
Başarının yüklediği yeni sorumlulukları taşıyamama korkusu
Çıtanın yükselmesi nedeniyle rahat çalışamama korkusu, çok zaman ve emek ayırmaktan, artan baskıdan korkma
İnsanların kendisinden bekledikleri yeni düşünce ve davranış modellerini geliştirememekten korkma

Kişiliğin Tutarlı Olması İhtiyacı

“Başarılı olunca ben, ben olmam”
Önceden eleştirdiği kişilerin özellikleriyle özdeşleşmekten korkma
Değerlerini ya da sahip olduklarını kaybetmekten korkma
Kişiliğinin değişmesini gerektirecek yeni görev ve sorumlulukları üstlenmekten korkma
“Örnek olmak” zorunda kalmaktan korkma

Dışlanmayı Önleme

“Geride bıraktıkların düşmanın olur”, “Meyveli ağacı taşlarlar”
Ait olduğu yaş, gelir, eğitim vb grubundaki yerini kaybetmekten korkma
Yeni ulaştığı düzeydekiler tarafından dışlanmaktan korkma
Aile ilişkilerinde dengesizlikten korkma
İlişkide bulunduğu insanların kendisini yalnızca başarısı ve bunun getirdiği kazançlar nedeniyle sevmesinden korkma

Diğer korkular

Başardığında yine de mutlu, tatmin olamamaktan korkma
Başarıyı sürdürmek için gerekli motivasyonu bulamamaktan korkma
Tanınmaktan, özel hayatının örseleneceğinden korkma
Kendisinden daha “üstün” birilerinin ortaya çıkıp yerini alacaklarından korkma, rekabetten korkma

Ana sorun: Belirsizlik Korkusudur

Kişi, genelde bulunduğu konumu ve ortamı “alıştığı için” güvenli bulur ve değişime direnç göstermesi doğaldır. Aslında insan iki koşulda değişimi kolayca göze alır: Değişimin getireceği yeni koşulların kendisi için yararlı olacağından kesinlikle eminse ya da içinde bulunduğu koşulların kendisi için zararlı olduğundan kesinlikle eminse! Başardığı zaman herşeyin daha iyi olacağının garantisi yoksa, olasılıkları tahmin bile edemiyorsa, genel prensip geçerli olur: “Sakın bilmediğin suda yüzme!”

 Başarı Korkusunun Göstergeleri ve Sonuçları

Başarı korkusu duyan ve kendini engelleyen kişilerin ortak noktası, daha önce benzer işlerde en az bir kez yüksek performans göstermiş, başarmış olmaları. Dolayısıyla başarıdan çekinen kişi, başaracağını biliyor. Bilinçsizce kendini sabote ediyor:

Daha önce elde edilmiş yüksek başarı düzeyini sürekli hale getirmemek için çaba gösteriyor, eski düzeyde kalıyor
Tam başarmak üzereyken vazgeçiyor ya da önceliği az başka işlere yoğunlaşıyor
Problem çözmekte, karar vermekte zorlanıyor
Hedefleri tutturamıyor, bunun için gerekli motivasyonu bulamıyor
Gelişmek, elindekinden daha fazlasını elde etmek ve başarmak için istek duymuyor
Başarı elde ettiğinde suçluluk, kaygı ve kafa karışıklığı hissediyor
Elde ettiği başarıya leke sürüyor, aşağılıyor
Konsantrasyon güçlüğü çekiyor

Tüm bu eylemlerin kaçınılmaz sonuçları ise düşük performans, düşük motivasyon ve mutsuzluktur.

Başarı korkusu çeken kişi öncelikle bunun farkına varmalı, zihninin derinliklerinde kazılı olumsuz inançları ve düşünceleri ortaya çıkarmalı ve olumluya dönüştürmelidir.

“Başarılı olmayı hak etmiyorum”; “Ben değersizim”; “Ne yaparsam yapayım, yeterli olamam”; “Yeniden başlamak bana ‘amaç’ hissi veriyor”; “Zirvede yalnız kalırsın”; “Orada kalmak, çıkmaktan daha zordur”; “Bu yalnızca talihtir, gün gelir tersine döner” gibi inançlar bizim ilerlememizi engelleyen korkuyu beslerler. Bunların oluşumunda aile gelenekleri, eğitim ortamı, sosyal tanımlar, travma ve yenilgi ile sonuçlanmış rekabet gibi kötü anılar vardır.

Küçük beyinlerimizin bilinçsizce kaydettiği inançların gölgesinde oluşturduğu “Özdeğer” varsayımları başarı ile yakından ilgili. Kişi kendine verdiği değeri nasıl tanımlıyorsa, sabote etmek için onu seçiyor. Varsayımlar şöyle olabilir:

Başarılı insanlar değerlidir
Yüksek eğitim görmüş kişiler değerlidir
Yüksek mevkideki, bol para kazanan, ün yapmış kişiler değerlidir

Birey “Ben değersizim, iyi şeyleri hak etmiyorum, daha üstün koşullara layık değilim, öyleyse başarımı engelleyerek (eğitimimi yarıda keserek, kazandığım parayı çarçur ederek, dağınıklık, dalgınlık, tembellik sergileyerek, maymun iştahlı davranıp işten işe atlayarak) bunu sürdürebilirim, kendimi cezalandırabilirim. Bilinmeyen sularda yüzmekten ve değişmektense, burası daha güvenli, hak ettiğim de bu zaten….” gibi bir mantık yürütebilir örneğin. Kişinin kendine biçtiği değer ne kadarsa, elde edip rahat edeceği ortam da, o kadarını sağlayan ortamdır.

Bu Korkudan Kurtulmak ve Başarılı Olmak İçin

Aslında derinlerdeki gerçek sorun, kişinin kendi kimliği, değeri ve gerçek istekleri hakkında bireysel tanımlar ve hedefler belirleyememesidir. Başarı öznel biçimde tanımlanmayı, kişisel tatmin ve mutluluk ile ilintili hedefler belirleyebilmeyi gerektirir.

Dr.Grigori Grabovoi yöntemleri ile İçe dönük çalışmalar burada çok önem kazanır. Kişinin kendini sorgulama ve farkındalık geliştirme yöntemlerini kullanması, ve sayı sekansları ile zihnini dönüştürebilmesi, imgeleme ve ve konsantrasyon teknikleri ile güçlenmesi mümkün olur. Böylece kişi bu yöntemi öğrenip kendinde ve yakınlarında çok hızlı sonuçlar alır.

Özetle; başarı duygusu geliştikçe motivasyon içselleştirilmiş olur, performansı besleyen ana duygu da budur. Azim, hırs, sebat, tatmin, onur duyguları gelişir, kişi kendi tanımladığı başarısından keyif aldıkça daha iyisini yapar. Bilginin, yeteneğin ve deneyimin başarı sağladığını, korkunun azmi ve başarıyı sinsice baltalayabileceğini biliyoruz. Bunu ortadan kaldırmamız ve başarının tadını çıkarabilmemiz ise yeni bir yaşam demektir. Daha nitelikli, doyum ve kendinden memnuniyetle bezenmiş, güven dolu bir yaşam!

Başarı Duygunuzu Geliştirmek İçin sizde seminerlerimize katılabilir ve hayatınızı daha doyumlu mutlu ve başarılı kılabilirsiniz.